Bữa ăn đủ chất cho trẻ em vùng cao: Nỗ lực bền bỉ của ngành y tế Lai Châu
Lai Châu là tỉnh miền núi có diện tích tự nhiên rộng, nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống. Giữa những bản làng xa xôi vẫn có những bàn chân lặng lẽ mang kiến thức dinh dưỡng đến từng ngôi nhà.
Lai Châu có hơn 82% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, nơi những nếp nhà Mông, Dao, Hà Nhì, La Hủ… giấu imình trong những sườn núi vẫn còn không ít hủ tục, tập quán lạc hậu đeo bám đời sống hằng ngày.
Trong khó khăn, câu chuyện chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ nhỏ trở thành một hành trình bền bỉ, đòi hỏi tâm huyết và sự kiên nhẫn từ những người làm y tế.
Nhiều năm qua, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Lai Châu đã coi cải thiện dinh dưỡng, đặc biệt là giảm suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi, là một nhiệm vụ trọng tâm.
Bữa ăn đủ chất cho trẻ em vùng cao: Nỗ lực bền bỉ của ngành y tế Lai Châu- Ảnh 1.
Kiểm tra cân nặng cho trẻ tại trạm y tế.
Các chỉ tiêu dinh dưỡng không chỉ là con số trong ngành y tế, mà được lồng ghép vào hệ thống mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Nhờ đó, nhiều chương trình lớn như Nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững, Phát triển kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số… đều gắn với cải thiện bữa ăn, nâng cao kiến thức chăm sóc trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai.
Điều này giúp công tác dinh dưỡng không còn "đứng một mình", mà trở thành một phần của tiến trình phát triển.
Ở vùng cao, không phải gia đình nào cũng có internet, và không phải bà mẹ nào cũng đọc được sách, báo. Bởi vậy, truyền thông về dinh dưỡng phải "đi bằng chân", "nói bằng tiếng bản".
Nhân viên y tế thôn bản, cộng tác viên dinh dưỡng được tập huấn cách truyền đạt dễ hiểu, gần gũi: chỉ tay vào nồi canh, bát cháo, bàn tay trẻ nhỏ để minh họa thế nào là một bữa ăn đủ chất.
Các hoạt động truyền thông lớn như Ngày Vi chất dinh dưỡng, Tuần lễ nuôi con bằng sữa mẹ, Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển… đều được tổ chức sinh động. Những buổi sinh hoạt cộng đồng, câu lạc bộ dinh dưỡng, phiên chợ dinh dưỡng, hay các buổi thực hành nấu ăn ngay tại sân nhà văn hóa bản giúp kiến thức đi thẳng vào đời sống.
Hình ảnh quen thuộc ở nhiều thôn: cán bộ y tế cầm mô hình "ô vuông thức ăn", hướng dẫn bà con cách kết hợp ngô, rau rừng, thịt gà, đậu đỗ… để làm nên bữa cơm cân đối mà không phải tốn nhiều chi phí. Từ đây, mô hình "vườn – ao – chuồng – bếp" được khuyến khích nhân rộng, giúp hộ gia đình tự tạo nguồn thực phẩm sạch, giàu dinh dưỡng.
Một thay đổi nữa ở Lai Châu là đẩy mạnh truyền thông dinh dưỡng trên mạng xã hội. Trang fanpage của Sở Y tế, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cập nhật đều đặn đăng tải các video, infographic về 1.000 ngày đầu đời, nuôi con bằng sữa mẹ, phòng bệnh không lây, cách đọc nhãn thực phẩm…
Kiểm tra cân nặng cho trẻ tại Trạm Y tế
Những clip ngắn, dễ hiểu bằng cả tiếng phổ thông và tiếng dân tộc đã giúp nhiều bà mẹ trẻ tiếp cận kiến thức hiện đại ngay trên điện thoại. Trong bối cảnh giới trẻ vùng cao sử dụng mạng xã hội ngày càng nhiều, cách làm mới này giúp dinh dưỡng "bước ra khỏi phòng họp", len vào đời sống từng gia đình, nâng chất lượng nhân lực, gieo mầm thay đổi bền vững.
Lai Châu đã triển khai nhiều khóa đào tạo liên tục cho cán bộ tuyến tỉnh, huyện và hàng trăm nhân viên y tế thôn bản. Nội dung đào tạo trải rộng từ chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời, phòng chống bệnh không lây, khám tư vấn dinh dưỡng, đến xử trí suy dinh dưỡng cấp tính trong cộng đồng.
Đặc biệt, tỉnh ưu tiên đào tạo cán bộ là người dân tộc thiểu số, những người hiểu phong tục, nói được tiếng bản và dễ tạo niềm tin với cộng đồng.
Chính họ là cầu nối đưa kiến thức khoa học đến từng mái nhà trên triền núi. Từ việc vận động phụ huynh cho trẻ đi uống vitamin A đến giấc ngủ của trẻ nhỏ. Cứ mỗi đợt bổ sung vitamin A, cán bộ y tế lại vượt hàng chục cây số đường đất đến các bản heo hút. Nhờ nỗ lực liên tục, hằng năm, trên 98% trẻ 6–59 tháng được uống vitamin A và tẩy giun đầy đủ.
Phụ nữ mang thai được tư vấn và dùng viên đa vi chất với tỷ lệ đạt trên 80%. Việc quản lý suy dinh dưỡng cấp tính cho trẻ dưới 6 tuổi được thực hiện chặt chẽ, giúp nhiều trẻ phục hồi kịp thời, không để lại hậu quả dài hạn. Tại trường học, giáo viên được hướng dẫn theo dõi cân nặng, chiều cao, nhận biết dấu hiệu thiếu vi chất để phối hợp can thiệp. Song song với truyền thông, các chương trình hỗ trợ sinh kế từ trồng đậu đỗ, vừng lạc đến chăn nuôi nhỏ, giúp nhiều gia đình có thêm nguồn đạm thực vật và thực phẩm tươi. Những buổi hướng dẫn chế biến món ăn bổ dưỡng, phù hợp từng nhóm tuổi giúp bà mẹ tự tin hơn khi chăm con.
Câu lạc bộ dinh dưỡng, phòng tư vấn nuôi dưỡng trẻ nhỏ hay nhóm hỗ trợ ở bản Mông, bản Dao… giờ đã trở thành điểm tựa mới cho phụ nữ trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm nuôi con.
Hành trình còn dài nhưng đầy hy vọng Lai Châu, vùng đất biên ải, mùa mưa dễ sạt lở, mùa đông rét buốt vẫn còn nhiều thách thức trong chăm sóc dinh dưỡng. Nhưng những bước đi bền bỉ, khoa học và nhân văn đang giúp trẻ nhỏ ở vùng cao có bữa ăn đủ chất hơn, phụ nữ mang thai được chăm sóc tốt hơn và cộng đồng ngày càng có kiến thức để tự bảo vệ sức khỏe.
Từ một viên vitamin A, một buổi truyền thông bản làng, một bài học nấu ăn, đến sự thay đổi trong thói quen chăm con – tất cả đang góp phần tạo nên những thế hệ người Lai Châu khỏe mạnh hơn, vững vàng hơn.