Uống rượu bia nhiều gây hại thế nào cho gan?

Rượu bia là những loại thức uống có chứa cồn được sử dụng rất phổ biến hiện nay nhất là vào các dịp nghỉ lễ, tiệc tùng. Ai cũng biết uống rượu bia sẽ có hại cho sức khỏe, nhưng thực tế rượu bia gây hại cho gan như thế nào nhiều người không hiểu được hết.

1. 50 % tử vong do xơ gan là do lạm dụng rượu

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính 50 % tất cả các trường hợp tử vong do xơ gan là do lạm dụng rượu.

Tiêu thụ rượu quá mức là một vấn đề chăm sóc sức khỏe toàn cầu. Gan là nơi chính của quá trình chuyển hóa ethanol. Từ 70 đến 85% lượng rượu đưa vào cơ thể sẽ được hấp thu ở tá tràng và phần trên của ruột non. Chỉ có khoảng 20% được hấp thu bởi niêm mạc dạ dày. Rượu được hấp thu từ ruột sẽ theo tĩnh mạch cửa đến gan.

Gan là cơ quan chuyển hóa rượu quan trọng nhất. Tại đây, trên 90% lượng rượu hấp thu sẽ được chuyển hóa. Phần còn lại sẽ được thải ra ngoài qua phổi và thận. Phần lớn rượu được chuyển hóa tại gan. Chính vì vậy, tiêu thụ rượu mạn tính và quá mức tạo ra hàng loạt các tồn thương gan đặc trưng nhất là tình trạng gan nhiễm mỡ, viêm gan và xơ gan. Hiện nay chưa có biện pháp dược lý nào hoặc dinh dưỡng nào được FDA phê chuẩn để điều trị cho bệnh nhân mắc bệnh gan do rượu.

Mối quan hệ nhân quả giữa việc uống rượu và bệnh gan do rượu đã được ghi nhận rõ ràng, xơ gan phát triển chỉ trong 10-20% người uống rượu quá nhiều. Mặc dù uống rượu là một yếu tố chính trong sự phát triển của bệnh gan, nhưng một số yếu tố đồng mắc tạo điều kiện cho tổn thương gan.

Phản ứng sớm nhất khi uống nhiều rượu được đặc trưng bởi sự lắng đọng chất béo trong tế bào gan. Gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ, đây là một loại tổn thương gan nặng hơn, viêm nặng hơn. Giai đoạn này của bệnh gan có thể dẫn đến sự phát triển của xơ hóa.

Các giai đoạn bệnh gan do rượu.

2. Các yếu tố nguy cơ nếu uống rượu nhiều

Nguy cơ gây ra viêm gan do rượu khi lượng rượu uống vào trên 30g rượu/ngày tương đương 375 ml bia. Uống quá 80g rượu /ngày trong ít nhất 5 năm thì sẽ có thể gây bệnh gan rượu. Người ta thấy rằng uống trên 60g rượu mỗi ngày trong 2-4 tuần sẽ gây ra gan nhiễm mỡ ở người nam giới khỏe mạnh, trên 80g/ ngày có thể gây viêm gan do rượu, trên 160g/ ngày có thể gây xơ gan trong vòng 10 năm.

3. Nhận biết một số bệnh lý về gan do rượu

Bệnh gan do rượu biểu hiện dưới 3 hình thức:

- Gan nhiễm mỡ do rượu

- Viêm gan do rượu

- Xơ gan do rượu.

Khoảng 90-100% người nghiện rượu nặng phát triển gan nhiễm mỡ, trong số đó 10-35% sẽ phát triển viêm gan do rượu. Khoảng 20-40% người viêm gan do rượu tiến triển xơ gan. Trên 20% gan nhiễm mỡ do rượu tiến triển trực tiếp sang xơ gan. Người bị xơ gan có nguy cơ cao bị ung thư gan.

4. Dấu hiệu nhận biết các bệnh lý về gan do rượu

Gan nhiễm mỡ: Là tình trạng các hạt mỡ tích tụ trong tế bào gan chiếm trên 5% trọng lượng gan và làm hạn chế hoạt động của tế bào gan. Đây là biểu hiện sớm của bệnh gan do rượu, thường hiếm khi có triệu chứng, đôi khi thấy mệt mỏi, đầy hơi, khó tiêu, nặng tức vùng hạ sườn phải, nặng hơn có thể thấy vàng da, buồn nôn, nôn hay sờ thấy gan to.

Các xét nghiệm sinh hóa máu như men gan đều bình thường hoặc tăng nhẹ GGT. Siêu âm là phương pháp chẩn đoán tương đối chính xác, sinh thiết gan sẽ giúp phân biệt với nguyên nhân khác. Gan nhiễm mỡ tuy lành tính, nhưng tỉ lệ phát sinh xơ hóa cao.

Viêm gan do rượu: Là tình trạng bệnh lý tổn thương lan tỏa ở gan do rượu gây nên, biểu hiện bởi thâm nhiễm tế bào viêm và hoại tử tế bào gan. Là tiền đề của xơ gan do rượu. Người bệnh ít khi có triệu chứng, đôi khi có cảm giác mệt mỏi thoáng qua, biếng ăn, khó tiêu, đầy bụng, ngứa, có khi đau khớp, đau cơ. Có những trường hợp rất nặng và có nguy cơ tử vong. Ngoài ra người bệnh còn có biểu hiện đau bụng, sốt, vàng da, gan to…

Xơ gan do rượu: Là giai đoạn cuối của bệnh gan do rượu. Xơ gan giai đoạn đầu ít khi có triệu chứng rõ rệt. Xơ gan điển hình với hội chứng suy tế bào gan và tăng áp tĩnh mạch cửa, người bệnh thường có biểu hiện chán ăn, buồn nôn, nôn, mệt mỏi, rối loạn chức năng tình dục. Xạm da, vàng da, vàng mắt. Phù, chuyển giai đoạn xơ gan cổ trướng, rối loạn đông máu, giãn tĩnh mạch thực quản,... Bệnh nhân xơ gan tử vong vì: vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, bệnh não gan, bệnh gan thận, nhiễm trùng và suy kiệt.

5. Điều trị bệnh gan do rượu

Để điều trị bệnh lý về gan do rượu người bệnh trước hết cần ngừng uống rượu. Vì hầu hết những người gan nhiễm mỡ và viêm gan do rượu nếu ngưng rượu thì có thể hồi phục cả về cấu trúc và chức năng. Thậm chí khi có xơ gan, ngưng rượu cũng làm gia tăng cơ hội sống sót nhưng không có nghĩa làm cho xơ gan ngưng tiến triển.

Tuỳ từng trường hợp cụ thể các bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị hợp lý trong trường hợp bệnh gan giai đoạn cuối và đã cai rượu ít nhất 6 tháng có thể cân nhắc ghép gan. Hơn ¾ ca ghép thành công sống hơn 5 năm.

Ngoài ra, người bệnh cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý, nên ăn nhiều rau củ quả tươi, trái cây và nhất là các loại có nhiều chất xơ để tránh táo bón. Hạn chế mỡ động vật, trứng, phủ tạng, gan, có thể ăn dầu thực vật. Hạn chế ăn các đồ đóng hộp, bột ngọt. Khi có xơ gan nên hạn chế natri (muối, nước mắm, tương, chao, khô…), tránh thức khuya, làm việc gắng sức.

Tóm lại: Gan là cơ quan trực tiếp chuyển hóa rượu thành chất không độc để đào thải ra ngoài cơ thể. Khả năng chuyển hóa rượu của gan có giới hạn nhất định, nếu dùng rượu trong giới hạn này thì gan ít hoặc không bị tổn thương.

Nguy cơ gây bệnh gan do rượu phụ thuộc vào cơ địa mỗi người. Các chuyên gia khuyên không dùng quá 20g rượu nguyên chất/ ngày đối với nam, 10g đối với nữ.

Gan nhiễm mỡ là giai đoạn đầu của bệnh gan do rượu, nếu ngưng rượu trong giai đoạn này gan sẽ hồi phục hoàn toàn. Khi có viêm gan hoặc xơ gan ngưng rượu hoàn toàn là cách điều trị tốt nhất để làm chậm tiến triển của bệnh gan do rượu. Khi có xơ gan dù ngưng rượu hoàn toàn nhưng xơ gan vẫn tiến triển.

Trên nền xơ gan rất dễ xuất hiện ung thư gan vì vậy, rượu cũng như các loại thức ăn uống khác kể cả các loại cho là bổ dưỡng nếu dùng ở lượng vừa phải thì có lợi cho sức khỏe nhưng nếu lạm dụng sẽ có hại. Khi có viêm gan và xơ gan cần khám định kỳ mỗi 3-6 tháng để phát hiện sớm các biến chứng nặng.